Waarom? Het is de vraag der vragen. Ook in het intercambioso-project komt ze regelmatig naar boven, zowel op de momenten waarbij we tot inzicht komen, als op de momenten dat het tegenzit. Soms is de vraag belangrijker dan het antwoord. Eén antwoord is er trouwens niet. Hieronder in elk geval een versie van mijn waarom.
Eén van de bekendste uitspraken van de Franse filosoof Sartre luidt; “l’enfer, c’est les autres” of “De hel, dat zijn de anderen”. Zijn redenering was dat anderen ons opsluiten in het beeld dat ze van ons hebben. Als iemand claimt je te kennen trekt hij een kadertje om je heen van alle eigenschappen die hij je toedicht. Het ontneemt ons de vrijheid om te zijn wie we willen zijn, want we worden niet erkend als iemand die eigen keuzes maakt. ‘Hoe meer kennis, hoe minder relatie’ zei iemand ouder en wijzer me ooit.
In een directe dialoog kunnen mensen hun vrijheid herwinnen, door in te gaan tegen het beeld dat anderen van hen vormen. Dat vereist enige moed, maar het kan. Op grotere schaal wordt het al moeilijker. Hoe verder iemand van ons af staat, hoe gemakkelijker de objectivering. Veralgemeningen zijn vlug gemaakt en blijken zeer hardnekkig. Iedereen is wel eens meegenomen in een veralgemening waarin hij of zij zich niet thuis voelde; de jeugd van tegenwoordig, vrouwen, mannen, allochtonen … Dat gevaar bestaat ook in Nicaragua. Iedereen heeft wel een bepaald beeld, zowel van Nicaragua (mensen zijn er gastvrij, komen niet op tijd, zijn gelukkiger, enz. ) als van ontwikkelingslanden (er is geen proper water, mensen zijn er arm …).
Een andere Franse filosoof, Levinas, draait de boel om en roept op om de Ander in de ogen te kijken en zo te erkennen dat die Ander ook een ik is, met eigen dromen, gedachten en gevoelens. Die moeten we niet voor hen invullen. Die ogen zijn belangrijk. Ze zijn een toegangspoort. Oogcontact is de erkenning dat er een relatie bestaat (meteen ook de reden waarom we oogcontact ontwijken van opdringerige verkopers op straat, e.d.). Het is het begin van verantwoordelijkheid voor de Ander.
En daar zit voor mij het waarom van intercambioso. Het project brengt mensen dichter bij elkaar. In de gastgezinnen, bij het luisteren naar getuigenissen, bij het samen dromen van de toekomst. Er wordt gedanst gelachen, gepraat, gevierd … en in elkaars ogen gekeken. De relatie met de Nica’s is er.
En ook de verantwoordelijkheid wordt genomen. De Truiense jongeren luisteren actief naar de getuigenissen en stellen een heleboel vragen. De nicabroers en -zussen ontfermen zich over hun tegenhangers. De jongeren tonen zich solidair op het moment dat het er echt toe doet.
Laat ons nog vaak in elkaars ogen kijken. Het maakt het leven rijker!
Thomas
